Omschrijving

WOONHUIS (RENTENIERSWONING) MET BIJBEHORENDE 'ENGELSE' TUIN, PRIEEL, SCHUUR , SINGEL EN BAKSTENEN DAM. Het geheel is gelegen binnen de zuidwestelijke grenslijn van het beschermde dorpsgezicht van het terpdorp Mantgum, ten zuiden van de doorgaande weg. Het huis ligt teruggerooid ten opzichte van de Seerp van Galemawei, aan de voorzijde van een grote, globaal rechthoekige door een singel omgeven kavel, die zich in zuidoostelijke richting tot aan de achterzijde van een tweetal panden aan de His van Botnialeane strekt. De woning is in 1882 gebouwd in eclectische stijl in opdracht van burgemeester Kornelis Velstra. In hetzelfde jaar is ook de voortuin met slingerend padenbeloop (Engelse tuin) aangelegd. Aan de oostzijde staat, iets verhoogd, een houten prieel uit de jaren dertig. Het vervangt een in 1947 afgebroken oudere voorganger vervangt. Hoewel van elders afkomstig, is het huidige prieel van belang als kenmerkend onderdeel van de besloten romantische tuinaanleg. Zuidoostelijk van het huis staat een schuur met paardenstal. Deze is wegens de vroegere functie (stalling paard en koetsje) van belang voor het ensemble. De Seerp van Galemawei vormt het westelijke deel van de doorgaande weg die van oudsher centraal door het terpdorp loopt: Dit deel van de Galemawei valt binnen het beschermde dorpsgezicht. Aan deze weg zijn vanaf 1840 statige huizen op ruime kavels voor rijke burgers en rentenierende boeren gebouwd, een uitzondering op dit type bouwwerk is echter de voormalige boerderij op nr. 11. Visueel, typologisch en stilistisch behoort de rentenierswoning Seerp van Galemawei 15 bij de overige bouwwerken die in dezelfde tijd zijn gerealiseerd (Seerp van Galemawei nr. 11, 13, 2, 4, 6 en 8) en die zowel stilistisch, typologisch als functioneel een eenheid vormen.

Hoewel de genoemde woningen wat betreft exterieur als interieur op onderdelen niet meer geheel gaaf zijn, zijn de voorgevels en een aantal zij- en achtergevels in grote mate nog origineel. Visueel en structureel zijn de woningen - samen met het straatprofiel, de bomen en de hekken - en dit geldt in het bijzonder voor de rentenierswoning in kwestie - bepalend voor het aanzicht van Mantgum. Zij getuigen van de grote cultuurhistorische waarde van zowel dit deel van het beschermde gezicht van Mantgum als van het hele dorp. Verdere verstoringen aan deze woningen zouden het aanzicht van de straat en daarmee van het beschermde gezicht ingrijpend aantasten. Dit gegeven, gepaard aan de grote cultuurhistorische waarde van de dorpsstructuur in samenhang met de historisch waardevolle bebouwing, rechtvaardigt de bescherming van rijkswege van zowel dit woonhuis (met tuinaanleg, prieel, schuur, singel en dam), als de rentenierswoningen met de nrs 4, 8, 11 en 13.

Waardering

De rentenierswoning aan de Seerp van Galemawei 15 met bijbehorende terreininrichting ('Engelse' tuin, prieel, schuur, singel en bakstenen dam), gebouwd en aangelegd in 1882, is van algemeen cultuur-, architectuur- en tuinhistorisch alsmede stedenbouwkundig belang: - als bijzondere uitdrukking van een sociaal-culturele ontwikkeling; - vanwege het evenwichtige en kwalitatief hoogwaardig oorspronkelijk ontwerp; - vanwege de ornamentiek en het materiaalgebruik; - vanwege de aanwezigheid van een 'Engelse' tuin met prieel; - vanwege de kwaliteit van hoofdgebouw met kenmerkende bijgebouwen die zijn gesitueerd binnen een hoogwaardige groene omgeving; - als essentieel onderdeel van een groter geheel binnen het beschermd dorpsgezicht, dat cultuurhistorisch, architectuurhistorisch en stedenbouwkundig van nationaal belang is; - vanwege de situering binnen het beschermde dorpsgezicht, verbonden met de ontwikkeling en uitbreiding van de streek en het dorp; - voor het aanzien van de streek en het gehele dorp; - vanwege de historisch-ruimtelijke relatie met de ontwikkeling van de structuur van het dorp; - vanwege de in grote mate aanwezige architectonische gaafheid van het exterieur, in relatie tot de visuele en structurele gaafheid van de bijbehorende terreinaanleg, de bijgebouwen en het beschermde dorpsgezicht.