Inleiding.

Haags Gemeentemuseum, ontworpen door architect H.P. Berlage in een rationele, sterk door Frank Lloyd Wright beinvloedde vormgeving en gerealiseerd in 1931-1935. Het ontwerp kwam in 1928-1929 tot stand in nauwe samenwerking met H.E. van Gelder, de toenmalige directeur van de Haagse verzamelingen. Na de dood van Berlage in 1934 werd het Gemeentemuseum voltooid door E.E. Strasser. Met de Beurs te Amsterdam behoort het tot het hoofdwerk van H.P. Berlage, die als de "vader van de Moderne Bouwkunst" in Nederland wordt beschouwd. Het complex heeft de volgende samenstellende onderdelen: museum, paviljoen, stookhuis en vijvers, trans, pergola, tuin en hekwerk. NB. Het door middel van verbindingsgangen aan het museum verbonden tentoonstellingsgebouw (1961-1962) van Sj. Schamhart en het museum van onderwijs (1982-1985) van W.G. Quist vallen niet onder de bescherming. Omschrijving.

Het Gemeentemuseum is gesitueerd op een min of meer rechthoekig terrein met parkachtige aanleg dat van de Stadhouderslaan wordt gescheiden door twee vijvers, waartussen de gang vanaf de entree aan de Stadhouderslaan naar de museumgebouwen. Het hoofdgebouw bestaat uit een rechterdeel met dienstruimten, auditorium en ontvangsthal, alle met platte daken en links hierop aansluitend het expositiedeel bestaande uit vier vleugels rondom een binnenhof, voornamelijk gedekt met glazen zadeldaken. Het museum heeft een draagconstructie van gewapend beton, bekleed met gele baksteen. Aan het decoratieve metselverband is af te lezen dat de baksteen een bekledende en geen constructieve functie vervult. De voegen liggen verdiept waardoor het expressieve karakter van het metselverband wordt benadrukt. Gevelplinten, tuinmuren, stootborden van trappen en bordessen, alsmede bloembakken die voortkomen uit gevelplinten zijn van forse bruinzwarte baksteen. Lekdorpels, terugspringende gevelonderdelen, afdekkingen van muurtjes en dergelijke zijn uitgevoerd in basalt-lava met frijnslag. Deuren en vensters zijn van brons. Hoewel meer dan 100 venstertypen zijn toegepast valt de homogeniteit op die wordt bewerkstelligd door een standaard maat voor de roedeverdeling van 44 cm breed en 80 cm. hoog. Betonnen gootlijsten en bovenlateien zijn met koper bekleed. Eveneens van koper zijn de hemelwaterafvoeren. In het interieur is de betonnen draagconstructie op veel plaatsen in het zicht gelaten. Het stookhuis met twee markante schoorstenen bevindt zich tegenover de achterzijde van het expositiedeel. Het is hiermee verbonden door gemetselde muren. Het paviljoen is vrijgelegen in de oostelijke hoek van het museumterrein gesitueerd. Een pergola verbindt het auditorium van het museumgebouw met het paviljoen. Delen van het terrein zijn door een bakstenen muur met ijzeren hekwerk gescheiden van de straat. Waardering.

Museumcomplex van architectuurhistorische waarde als voorbeeld van een rationele, sterk door Frank Lloyd Wright beinvloedde vormgeving; tevens van belang binnen de ontwikkeling van het oeuvre van Berlage. Cultuurhistorisch en typologisch waardevol als voorbeeld van museumarchitectuur, die in zijn tijd op vooruitstrevende wijze voldeed aan de eisen die gesteld werden aan het tentoonstellen van kunst. Vanwege de markante situering langs de Stadhouderslaan is het complex stedebouwkundig van waarde.