Berk en Eik/ Huize Marie-Louise | Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed

1. Wat staat er in het rijksmonumentenregister?

In het rijksmonumentenregister staat welke onroerende zaken beschermd zijn als rijksmonument. Dat kunnen gebouwen zijn, maar ook tuinen of parken of archeologische vindplaatsen. Het register bevat de gegevens die nodig zijn om een rijksmonument te herkennen (identificeren). Dit gebeurt aan de hand van onder andere adresgegevens en kadastrale gegevens. Hier hoort ook een omschrijving van het rijksmonument bij. Deze kan kort zijn of wat langer. Beschermd is de onroerende zaaak (of zaken) die expliciet in de omschrijving genoemd staat. De registeromschrijving helpt in principe alleen bij de identificatie van het rijksmonument en geeft geen uitsluitsel over de monumentale waarden of de verandermogelijkheden.

2. Wat is precies beschermd?

Bij gebouwde monumenten is altijd de hele onroerende zaak beschermd, dus van buiten (exterieur) én van binnen (interieur). Álle onderdelen (bestanddelen) van de onroerende zaak maken deel uit van het rijksmonument. Dit is automatisch het geval, dus het is niet nodig dat ze allemaal zijn opgesomd in de registeromschrijving.

Onder de bescherming als rijksmonument vallen de onroerende zaken die expliciet in de omschrijving zijn genoemd. Is sprake van een inleiding, een omschrijving en een waardering, dan moet de onroerende zaak in elk geval in de omschrijving zijn genoemd om beschermd te zijn. Hierop bestaat één uitzondering: als een onroerende zaak in KAPITALEN in de inleiding vermeld is maar niet in het omschrijvende gedeelte, dan is de zaak toch beschermd. Onroerende zaken die alleen in een complexomschrijving zijn genoemd, maar niet in de omschrijving van één van de rijksmonumenten waaruit het complex bestaat, zijn niet beschermd.

Wat zijn bestanddelen van een onroerende zaak?

Een bestanddeel van een onroerende zaak is ieder onderdeel dat duurzaam met de onroerende zaak is verbonden. Het bestanddeel kan niet zomaar uit de onroerende zaak worden gehaald omdat schade ontstaat of omdat de onroerende zaak dan minder goed bruikbaar is. Dit laatste is bijvoorbeeld het geval bij een deurklink. Deze kan zonder schade worden verwijderd, maar de deur kan niet meer open. Andere voorbeelden van bestanddelen zijn:

fundering en kelders;

gevels en gevelonderdelen, bijv. stoep, trap, bordes, ramen, glas en glas-in-lood;

draagconstructies zoals balklagen en de kapconstructie;

dakbedekking;

binnenmuren, bijv. van hout, steen of een ander materiaal;

interieur, bijv. plafond, wandafwerking, vloeren, trap, deur, schouw, vast meubilair, (kerk)orgel;

uitbouw, ook als deze is gemaakt na de aanwijzing als rijksmonument.

Een rijksmonument kan ook bestaan uit meerdere onroerende zaken. Denk aan een boerderij met bakhuis of aan een villa met theekoepel. Als de bescherming zich bij gebouwde monumenten uitstrekt over meerdere onroerende zaken, zijn deze allemaal genoemd in de registeromschrijving.

Bij archeologische rijksmonumenten bepaalt een kaart de omvang van de bescherming.

Dat geldt ook voor veel aangelegde rijksmonumenten, zoals een tuin of een park. Bij aangelegde monumenten worden niet alle onroerende zaken (bijv. beplanting) genoemd in de registeromschrijving, want dan wordt die veel te lang. De registeromschrijving beperkt zich dan tot de hoofdstructuur of het belangrijkste kenmerk van de aanleg.

3. Wat zijn monumentale waarden?

Bij het rijksmonument kan een lange omschrijving staan die een samenvatting geeft van de monumentale waarden van het rijksmonument. Die waarden zijn de reden waarom een onroerende zaak is beschermd als rijksmonument. In lang niet alle gevallen zijn die waarden vermeld en waar ze wel zijn vermeld is het dus geen volledige opsomming. De aanwezige monumentale waarden vormen wel de basis waarop een verbouwings- of restauratieplan van een rijksmonument wordt getoetst. Het is daarom aanbevolen om hier dan verder onderzoek naar te laten doen. Hoe dat in zijn werk gaat kunt u vinden op de website Monumenten.nl.

4. Wat mag ik veranderen?

In het rijksmonumentenregister staat dus niet welke en hoe veranderingen aan het rijksmonument kunnen worden aangebracht. Voor werkzaamheden aan een rijksmonument heeft u vaak een vergunning nodig. Dit is een omgevingsvergunning en deze wordt afgegeven door de gemeente.

Er bestaan geen ‘lijstjes’ van wat wel en niet mag worden gewijzigd. Daarvoor verschillen de monumenten te veel van elkaar. Ook de plannen van eigenaren zijn zó verschillend, dat dit niet met een lijstje is op te lossen. Veranderingen zijn maatwerk en komen vaak in een dialoog tot stand. Informeer daarom bij uw gemeente. Op de website van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed kunt u lezen hoe dit proces verloopt, bijvoorbeeld in de Wegwijzer advies omgevingsvergunning.

Bekijk ook andere informatie op deze website over boerderijen, kerken, begraafplaatsen, molens, verduurzamen, zonnepanelen, interieur, bouwhistorie, natuursteen of beton enz.

Een goed hulpmiddel bij het maken van een plan en de keuzes die daarbij moeten worden gemaakt, is de restauratieladder van Stichting ERM.

Complexgegevens

Complexnummer: 522921

Omschrijving

Inleiding

De VILLA, BERK EN EIK, bestaat uit de volgende beschermde complexonderdelen:

1. De VILLA

2. De GARAGE

3. De THEEKOEPEL.

4. Het TOEGANGSHEK.

De VILLA, is gebouwd door Oscar Leeuw in 1923-1924 in opdracht van de rubbermagnaat en rentenier uit Nederlands-Indië Herman J. Reuter, wiens monogram in de voordeur staat. De villa en de theekoepel zijn gebouwd in 1923-1924, de garage dateert van 1926. De villa behoort met haar sobere baksteen-bouwtrant, haar markante overstekende kap en haar bescheiden metselwerkaccenten tot de Interbellum-architectuur, terwijl de vlinderplattegrond beïnvloed lijkt te zijn door de Engelse landhuisstijl. De vlinderplattegrond (butterfly plan) werd voor het eerst door Richard Norman Shaw toegepast bij het huis Chesters in 1891. De plattegrond van Berg en Eik vertoont overigens opmerkelijke overeenkomst met de plattegrond van landhuis The Barn'van E.S. Prior uit 1897. De vlinderplattegrond werd ontwikkeld met het doel zoveel mogelijk vertrekken aan de zonkant te situeren. Na de Tweede Wereldoorlog verkocht Reuter de villa aan de Missionarissen van de Heilige Familie, die het pand als studiehuis inrichtten. In 1955 kwam de villa in bezit van de Zusters, Dochters van Onze Lieve Vrouw van het Heilig Hart, die de villa door architect J. Strik uit Boxtel lieten verbouwen. De naam werd gewijzigd in Huize Marie-Louise'.

Het complex is gelegen aan de Eversweg in de beboste heuvels ten oosten van Nijmegen. Een dubbel draaihek geeft toegang tot een vrij lange oprijlaan, die uitkomt bij de garage. Vóór de garage is er een aftakking naar links en mondt de laan uit in een plein voor de villa. De villa heeft een vlinderplattegrond, waarvan de op het noorden gesitueerde binnenhoek aan het plein ligt. De oprijlaan en het voorplein, dat overigens eerder het karakter heeft van een open plek in het bos, zijn bedekt met grind. De gemetselde hekposten van het toegangshek zijn uit de bouwtijd, maar de ijzeren hekken en het dubbel draaihek dateren uit de kloosterperiode. In de bostuin achter de villa ligt een naar achteren oplopend gazon, dat wordt omgeven door gemetselde traptreden en muurtjes met resten van afgebroken ijzer van rozenbogen of pergola's. Rechts van het gazon is een achthoekige theekoepel gebouwd.

In de jaren zestig is op het grondgebied van de villa, ten noordwesten van de garage een vrijstaand woonhuis gebouwd voor de rector van het klooster. Dit woonhuis valt niet onder de bescherming.

Omschrijving

COMPLEX bestaande uit een VILLA, een GARAGE, een THEEKOEPEL en een TOEGANGSHEK opgetrokken in rode baksteen en gemetseld in halfsteens verband. Alle complexonderdelen hebben een symmetrisch ingedeelde plattegrond en opstand. Bij alle complexonderdelen is gebruik gemaakt van siermetselwerk. De kozijnen en ramen zijn van hout. De tweelaags villa en de garage hebben markante kapvormen met grote overstekken. De theekoepel heeft een achtzijdig koepeldak. De daken zijn gedekt met rode verbeterde Hollandse pannen.

Waardering

COMPLEX bestaande uit een VILLA, een GARAGE, een THEEKOEPEL en een TOEGANGSHEK in de stijl van de Interbellum-architectuur, ontworpen door Oscar Leeuw en daterend uit 1923-26.

- Van architectuurhistorische waarde als goed en gaaf voorbeeld van een villa-complex in de stijl van de Interbellum-architectuur met hoogwaardige esthetische kwaliteiten in het ontwerp zoals de goede verhoudingen en de expressieve vormgeving van de verschillende complexonderdelen.

- Van architectuurhistorische waarde als onderdeel van het oeuvre van Oscar Leeuw, waarin het complex de overgang vormt tussen de tweede, meer expressionistische en de derde, meer zakelijke fase in het werk van Leeuw.

- Van ensemblewaarde vanwege de hoogwaardige kwaliteit en de gaafheid van de bebouwing.

Complexgegevens

Omschrijving

Eversweg 4, 6523 LT te Nijmegen

Bij Eversweg 4, 6523 LT te Nijmegen

Bij Eversweg 4, 6523 LT te Nijmegen

Bij Eversweg 4, 6523 LT te Nijmegen